Onlangs verscheen een biografie over de legendarische sportverslaggever Han Hollander (1886-1943).* Govert van Brakel, die meer dan veertig jaar bij de radio werkte (o.a. bij Langs de Lijn en Met Het Oog op Morgen), verhaalt op indrukwekkende manier over het leven en werk van de eerste radiostem van het Nederlandse voetbal, die voor de oorlog bekend, beroemd én razend populair is. Han, toen nog Hartog geheten, Hollander wordt in Deventer geboren, richt in 1902 met zijn broer Karel en een jeugdvriend de voetbalclub Be Quick op. In 1905 mag de club toetreden tot de Nederlandse Voetbal Bond, maar alleen dan als de club een andere naam krijgt, er zijn al genoeg Be Quicks vindt de bond. Karel en Hartog verzinnen een nieuwe naam: Go Ahead. Hartog, die midvoor speelde, kreeg al gauw de bijnaam “The Duke”: Engels voor hertog, een verwijzing naar zijn voornaam.
Han Hollander werkt dan al lang (vanaf 1906) bij de Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij in Amsterdam. Hij vervult in deze tijd ook zijn dienstplicht en ontmoet daar de latere AVRO-directeur Willem Vogt die onder de indruk is van de voetbalverhalen van Hollander en zijn redenaarstalent. In zijn vrije tijd schrijft Hollander artikelen over sport en in 1921 verlaat hij de Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij om zich volledig aan de sportjournalistiek te wijden. Hij wordt plaatsvervangend chef van de sportredactie van De Telegraaf, wat hij tot de bezetting zal blijven. Landelijke bekendheid verwerft Hollander door zijn deskundige en vooral meeslepende wedstrijdverslagen op de radio. Zijn eerste verslag op de radio betreft de interland Nederland-België op 11 maart 1928 in Het Nederlandsch Sportpark in Amsterdam. Daarna verslaat Hollander meer dan 50 interlands. Op 21 april 1940 doet Hollander voor het laatst verslag, weer van de interland Nederland-België. Hij wordt als Jood ontslagen door de AVRO.
Hollander duikt niet onder, hij denkt dat hem door zijn populariteit niet veel kan gebeuren. Die gedachte wordt versterkt door een herinneringsmedaille en een oorkonde, ondertekend door Rijkskanselier Hitler, die hij in 1937 krijgt voor zijn medewerking als sportverslaggever aan de Olympische Spelen in Berlijn. Toch wordt hij na verloop van tijd opgepakt en afgevoerd naar het Kamp Hooghalen, vlak bij Kamp Westerbork van waar hij met zijn vrouw Leentje op 6 juli wordt gedeporteerd naar het vernietigingskamp Sobibor. Op 9 juli komen ze daar aan en zijn dezelfde dag vermoord.
Onder de kop ‘Van roodgeel naar The Reds’ besteedt Govert van Brakel aandacht aan de overgang van Hollander van Go Ahead naar AFC. Door zijn drukke baan op het hoofdkwartier van de Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij in zijn woonplaats Amsterdam wordt het heen-en-weergereis tussen de hoofdstad en Deventer Hollander te zwaar. In 1910 gaat hij voetballen bij de Amsterdamsche Football Club. Hollander doet er in het seizoen 1910-1911 alles aan om met zijn team te promoveren naar de eerste klasse, maar het wil net niet lukken. AFC wordt tweede, drie punten achter Concordia uit Delft. Ook in latere jaren, als Hollander inmiddels weer vertrokken is, is AFC heel dicht bij promotie, maar The Reds struikelen regelmatig op het laatste moment. Om deze reden wordt AFC in die tijd ook wel “de eeuwige tweede” genoemd.
Maar zie, aan het eind van seizoen 1916-1917 promoveert AFC toch naar de eerste klasse. Op wonderbaarlijke wijze dat wel. In het Gouden Boek van AFC, in 1945 samengesteld door Jo Wijnand, en het door Rik de Boer in 2011 samengestelde Overzicht 115 jaar competitievoetbal AFC-1 wordt uitgebreid beschreven hoe AFC het weer net niet haalt bij de promotiecompetitie naar de eerste klasse, maar dat de Algemene Vergadering van de Bond na afloop van de competitie besluit de eerste klasse uit te breiden. AFC promoveert hierdoor alsnog. Hollander speelt dan al lang niet meer bij AFC 1. Wel zit hij natuurlijk op de tribune als Go Ahead en AFC elkaar voor het eerst treffen in de strijd om het kampioenschap van Nederland in het seizoen 1917-1918. Voor 20.000 toeschouwers wordt het in Amsterdam 0-0, in Deventer verliest AFC met 3-1. Ajax wordt kampioen, Go Ahead wordt tweede. AFC eindigt op de vierde plaats. Een seizoen later doen AFC en Go Ahead weer mee aan de kampioenscompetitie. Weer wordt Ajax kampioen, AFC en Go Ahead worden in het seizoen 1918-1919 gedeeld tweede. Not bad at all!
Han Hollander, op 56-jarige leeftijd vermoordt door de nazi’s, was een zeer bijzondere man, die als sportverslaggever geschiedenis heeft geschreven. De club die hij in 1902 oprichtte, Go Ahead, eert hem met een standbeeld bij het stadion in Deventer. Op 4 mei 2025 wordt het beeld onthuld. Han speelde ook bij AFC, daar zijn we trots op.
Machiel van der Woude
________________
*Govert van Brakel, Han Hollander. De eerste radiostem van het Nederlandse Voetbal. Uitgeverij Balans, 2024. 347 p.